Қазақтың ұлттық ет тағамының құрамы немесе рецеп

Қазақтың ұлттық тағамдары – ұлт мәдениетінің, дәстүрінің және тұрмысының айнасы. Қазақ халқының негізгі тағамдарының бірі – еттен жасалатын тағамдар. Оның ішінде ең танымалы және кең тарағаны – бесбармақ немесе қазақша ет. Бұл тағам қазақ халқының дәстүрлі қонақжайлығының символы болып табылады және кез келген үлкен мереке, той немесе қонақ күту кезінде дайындалады. Бесбармақтың құрамына негізінен қой еті, жылқы еті немесе сиыр еті, қамыр және арнайы дәмдеуіштер кіреді.

Қазақша еттің құрамы:

1. Ет:

   • Қой еті (ең дәстүрлісі);
   • Жылқы еті (мысалы, қазы, қарта, жал, жая);
   • Сиыр еті (қажет болса немесе қолда бар ет түріне байланысты).

2. Қамыр:

   • Ұн (бидай ұны);
   • Су;
   • Тұз;
   • Кейде жұмыртқа қосылады (қамырды жұмсақ және икемді ету үшін).

3. Сорпа:

   • Ет қайнатылған су;
   • Тұз, дәмдеуіштер (міндетті түрде қара бұрыш қосылады);
   • Кей жағдайларда пияз (сорпаға ерекше дәм беру үшін).

4. Қосымша ингредиенттер:

   • Пияз (кесілген және сорпаға қосылған);
   • Қазы, шұжық (жылқы етінен жасалған арнайы ұлттық өнімдер);
   • Дәмдеуіштер (міндетті түрде табиғи болуы керек, жасанды түрлер қолданылмайды).

Бесбармақты дайындау рецепті:

1. Етті дайындау:

   • Етті ірі кесектерге бөліп, суық суға салып қайнату керек.
   • Қайнап шыққаннан кейін көбігін алып тастау маңызды, бұл сорпаның мөлдір әрі таза болуын қамтамасыз етеді.
   • Етті баяу отта 2-3 сағат қайнатады. Ет толық пісіп, жұмсақ болуы қажет.
   • Егер жылқының қазысы немесе жаясы болса, оларды тұтас күйінде етпен бірге пісіреді.

2. Қамырды дайындау:

   • Ұнды ыдысқа салып, үстіне аздап тұз және су қосып, қамыр илейді.
   • Қамырды жұмсақ әрі иілгіш етіп дайындаған жөн.
   • Дайын қамырды 20-30 минутқа жауып қойып, демалтады.
   • Кейін қамырды жіңішке етіп жаяды (қалыңдығы шамамен 1-2 мм) және төртбұрыш немесе ромб тәрізді бөліктерге кеседі.

3. Пиязды дайындау:

   • Пиязды сақиналап турайды.
   • Қайнап тұрған сорпадан аздап алып, пиязды қысқа уақытқа батырып алады. Бұл оны жұмсартып, ерекше дәм береді.

4. Қамырды пісіру:

   • Ет қайнаған сорпадан бөлек алынады.
   • Сол сорпаға кесілген қамырларды салып, 5-7 минут қайнатып пісіреді.

5. Дастарқанға қою:

   • Етті ұсақтап немесе ірі кесектерге бөліп, үлкен табаққа салады.
   • Сорпадан алынған қамырды еттің астына немесе жанына салып орналастырады.
   • Пісірілген пиязды еттің үстіне қояды.
   • Етпен бірге піскен қазы, қарта, жал, жаяны да әдемілеп кесіп, табаққа қосады.

6. Сорпа ұсыну:

   • Қалған сорпаны бөлек ыдысқа құйып, қонақтарға ұсынылады. Кейбір өңірлерде сорпаға туралған нан немесе арнайы дайындалған кеспе қосылады.

Қосымша мәліметтер:

• Бесбармақтың әрбір өңірде жасалу ерекшелігі бар. Мәселен, оңтүстік өңірлерде етке көкөністер (мысалы, сәбіз, картоп) қосылуы мүмкін. Ал батыс өңірлерде қамырдың орнына нан немесе шелпек пайдаланылатын жағдайлар кездеседі.
• Қазы, қарта, жал, жая – бесбармақтың ажырамас бөлігі. Бұл ұлттық өнімдер жылқының етінен дайындалып, ерекше технологиямен сүрленеді, бұл тағамға ерекше хош иіс пен дәм береді.
• Бесбармақты дәстүрлі түрде қолмен жейді. Бұл – қазақ халқының ежелгі дәстүрі. Қолданылатын қасық немесе шанышқы тағамның дәмін толық сезінуге кедергі келтіреді деп есептеледі.

Мәдени маңызы:

Қазақтың ұлттық тағамы – тек ас қана емес, сонымен бірге мәдени мұра. Бесбармақ дастарқанның сәні ғана емес, ол арқылы қазақ халқының салт-дәстүрлері де көрініс табады. Мысалы, үлкен табаққа бірінші кезекте жасы үлкен ақсақалға немесе құрметті қонаққа ет тарту – үлкен сыйластықтың белгісі. Сонымен қатар, етті мүшелеу дәстүрі де ерекше маңызға ие, әрбір мүшенің өз иесі (жасы мен мәртебесіне қарай) болады.

Қорыта айтқанда, қазақша ет – бұл тек тағам емес, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан ұлттық құндылық.

Қазақтың ұлттық ет тағамдарының бірі - бешбармақ. Оның негізгі құрамы - қой немесе сиыр еті, қамыр, пияз және дәмдеуіштер. Рецепті бойынша етті қайнатып, дайын болған соң, етті ұсақтап турап, қамырды жайып, пісіріп, пиязбен бірге беруге болады. Бешбармақты әдетте сорпамен бірге ұсынады.

Қазақтың ұлттық ет тағамдары – қазақ халқының дәстүрлі мәдениетінің маңызды құрамдас бөлігі. Бұл тағамдар негізінен мал шаруашылығының өнімдерінен дайындалады, сондықтан да олар ет, сүт, бидай және көкөністер сияқты табиғи компоненттерге бай. Қазақтың ұлттық тағамдарының арасында ет тағамдары ерекше орын алады. Олардың ішінде ең танымалдары – бешбармақ, қуырдақ, ет асу және тағы басқалар.

Бешбармақ

Бешбармақ – қазақ халқының ұлттық тағамы, оның аты "бес саусақ" дегенді білдіреді, себебі бұл тағамды қолмен жеу дәстүрі бар. Бешбармақтың негізгі компоненттері:

• Ет: Жаңа сойылған қой, сиыр немесе жылқы еті.
• Ұн: Кеспе дайындау үшін.
• Суға: Кеспе үшін және етті пісіру үшін.
• Дәмдеуіштер: Тұз, бұрыш, зире, және пияз.

Рецепт:

1. Етті жуып, үлкен кесектерге бөліп, суға салып пісіріңіз. Пісіргенде дәмдеуіштер мен пиязды қосыңыз.
2. Пісірілген етті алып, бетін жауып, жылы жерде сақтаңыз.
3. Пісірілген еттің бульонынан кеспе дайындау үшін ұн мен судан қамыр илеп, оны жұқа етіп жайыңыз.
4. Кеспені қайнаған бульонда пісіріңіз.
5. Дайын кеспені табаққа салып, үстіне етті қойыңыз, тағы да бульоннан құйыңыз.

Қуырдақ

Қуырдақ – еттің қуырылған түрі, ол көбінесе картоп, пияз және дәмдеуіштермен бірге дайындалады. Оның құрамында:

• Ет: Қой, сиыр немесе жылқы еті.
• Картоп: Қуырдаққа қосылатын көкөніс.
• Пияз: Дәмділікті арттыру үшін.
• Май: Етті қуырған кезде қолданылатын май.

Рецепт:

1. Етті кішкене текшелерге турап, табада қыздырылған майда қуырын.
2. Пиязды қосып, алтын түске дейін қуарыңыз.
3. Картопты қосып, барлық ингредиенттерді араластырып, дәмдеуіштермен (тұз, бұрыш) дәмдеңіз.
4. Бәрін бірге пісіріп, дайын болғанша отта ұстаңыз.

Ет асу

Ет асу – қазақтың қарапайым, бірақ өте дәмді тағамы. Негізгі ингредиенттері:

• Ет: Жаңа сойылған мал еті (сиыр, қой, жылқы).
• Су: Етті пісіруге арналған.
• Дәмдеуіштер: Тұз, бұрыш.

Рецепт:

1. Етті жуып, үлкен кесектерге бөліңіз.
2. Су құйып, етті қайнағанша пісіріңіз.
3. Пісірілген етті табаққа салып, үстіне бульон құйыңыз.

Қорытынды

Қазақтың ұлттық ет тағамдары – бұл тек қана ас емес, сонымен қатар қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлерінің айнасы. Ет тағамдары қазақтың дастарқанында әрдайым маңызды орын алады және оларды дайындау барысында отбасының, достардың, және туыстардың бірге болуына ерекше мән беріледі.